O BIERZO, unha comarca máis de Galiza

 Nova tirada da edición dixital do xornal "La Voz de Galicia"

Máis de 23.000 bercianos utilizan o galego como lingua principal .Algúns critican aos colectivos progalaicos por impor a normativa oficial e «destruír así o berciano».O 60% da poboación maior de 65 anos usa este idioma, mentres que só un 3% dos mozos fálano.Autor:María Cedrón Data de publicación: 13/4/2010

• A Belén Fernández Prieto non lle custou adapatarse a vivir no Bierzo. é de Castro de Rei, na provincia de Lugo, pero hai xa varios anos que cruzou o alto de Pedrafita para asentarse coa súa familia en Villafranca. Alí exerce como profesora de galego no CEIP San Lorenzo de Brinde, un centro no que uns setenta alumnos reciben a materia de Plástica neste idioma. O colexio no que traballa é un dos once da comarca onde hai a opción de recibir unha hora de clase á semana en galego. Noutros catro institutos, os alumnos tamén poden elixilo para estudar Ciencias Sociais en toda a educación secundaria obrigatoria (ESO ) ou xa escollelo como optativa en cuarto e en todo o bacharelato. En total, a Consellería de Educación da Xunta ten contabilizados a 1.096 alumnos que cursan esa materia en León e Zamora.

O fomento do galego entre os mozos é unha das grandes inquietudes dos colectivos de protección da lingua na comarca. Aínda que os datos que manexa o catedrático de Lingua e Literatura Galega dá Universidade de Vigo Xosé Henrique Costas mostran como esta é a lingua utilizada por 23.500 persoas nacidas no Bierzo e por outras 10.000 asentadas en Ponferrada, tras emigrar desde os pobos da parte oriental de Lugo e Ourense, unicamente un 3% da xente nova utilízao. A porcentaxe elévase ata o 60% no caso dos maiores de 65 anos.

Por iso, explica este experto, calquera esforzo pola promoción da lingua é pouco. «Hai institutos que ofrecen ou galego como optativa, pero en boa parte dous casos é algo que non conta co parabén dous claustros. Hai colexios que aínda que pediron ou galego como optativa, non ou imparten porque a dirección non quere», comenta o catedrático vigués.

O actual acordo protocolario entre a Xunta e a Junta de Castela e León para a promoción do galego nos territorios limítrofes aborda unicamente o campo educativo. Para este profesor iso non é suficiente, e terían que abarcar máis áreas. A renovación do acordo, prevista para agosto do 2011, sería, como comenta, un bo momento para facelo. «Terían que meter ou galego, como establece a Carta Europea dás Linguas, na xustiza, na toponimia, na sanidade e na educación», apunta.

Non é o único que defende a cultura galega na comarca. Colectivos como o capitaneado por Gaspar Méndez tratan de promover a candidatura do berciano Antonio Fernández e Morales para protagonizar o Día dás Letras Galegas. Alegan que escribiu versos en galego antes que Rosalía de Castro.

Banda de Gaitas

Un grupo ligado historicamente á defensa da cultura galega no Bierzo é a Asociación Banda de Gaitas de Villafranca. «Viamos aos maiores tocar a gaita e empezou a gustarnos. Eramos todos castelanfalantes naquel tempo. Ou que pasou foi que vimos que ligado a aquilo que tocaban vos vellos había unha lingua, a natureza, unha cultura», comenta Marisa Cela, portavoz da agrupación. Algúns dos que pertencen ás novas xeracións de compoñentes levan tocando a gaita desde nenos.

Fronte a estes colectivos, hai outros que apuntan a que a implantación da normativa oficial do galego está «a destruír» o berciano. é o que opinan algúns veciños de Villafranca como Santiago Castelao, un intelectual autodidacta que apunta que se están perdendo palabras autóctonas fronte «a un galego imposto». A loita entre os que defenden o galego e os que fan o propio co leonés tamén está recollida na guerra de pintadas que pode verse nos muros de Villafranca e outras poboacións.